Ubezpieczenia społeczne i obowiązki przedsiębiorcy względem ZUS

1. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE

Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą, która nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń (np. nie posiada prawa do emerytury lub nie wykonuje pracy na podstawie umowy o pracę lub innej), podlega ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, chorobowemu – ubezpieczenie dobrowolne), zdrowotnym oraz opłaca składki na Fundusz Pracy.

Składki ubezpieczeniowe osób prowadzących działalność gospodarczą w 2016 roku

W przypadku, gdy przedsiębiorca nie będzie zatrudniał pracowników, wpłaca on składki na ubezpieczenie społeczne i składa dokumenty rozliczeniowe do 10-go dnia następnego miesiąca, po kolejnym miesiącu działalności. W przypadku, gdy zatrudnia pracowników, rozlicza się z ZUS do 15-go dnia następnego miesiąca, po miesiącu zatrudnienia.

UWAGA! Istnieje możliwość opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na „preferencyjnych zasadach”. W dniu 24 sierpnia 2005r. zaczęła obowiązywać Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i o zmianie innych ustaw (Dz. U. z 2005r., Nr 150, poz. 1248), obniżająca podstawę wymiaru składek ZUS dla nowo powstałych firm.

Aktualne podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ZUS (rentowe, emerytalne, chorobowe) w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednakże niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (od stycznia 2016r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1850 zł). Przedsiębiorca, który skorzysta z możliwości płacenia niższej składki ZUS, w 2016 roku zamiast „standardowej” składki w wys. 1121,52 zł, odprowadza co miesiąc składki w wysokości 465,28 zł. Zyskuje więc na tym sporo, ponieważ miesięcznie odprowadza o kilkaset złotych mniej niż płatnik, który działa na rynku dłużej i musi odprowadzać te składki według normalnych zasad.

Do niskich składek nie daje prawa zamknięcie jednej firmy i otwarcie nowej, nawet gdy będzie miała inny profil. Dopiero po dłuższej przerwie w prowadzeniu działalności uruchomienie kolejnego przedsiębiorstwa pozwoli na skorzystanie z preferencji ZUS-owskich. Ta przerwa musi trwać co najmniej 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Preferencyjne składki nie przysługują ponadto osobom, które działają na rzecz byłego pracodawcy, a u którego pracowały w tym samym roku, w którym zakładają działalność (lub w poprzednim) i wykonują dla niego taką samą pracę jak na etacie. Ten wyjątek nie odnosi się do pracy na umowach cywilnoprawnych, np. umowach zlecenia.

2. ZBIEG RÓŻNYCH TYTUŁÓW UBEZPIECZEŃ

• Działalność gospodarcza a umowa o pracę

Jeżeli przedsiębiorca z tytułu umowy o pracę otrzymuje wynagrodzenie co najmniej minimalne (w 2016 roku – 1850 zł) to z tytułu działalności gospodarczej podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu (formularz ZZA). Jeżeli jednak otrzymuje wynagrodzenie niższe niż minimalne to z działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznemu i zdrowotnemu (formularz ZUA).

• Działalność gospodarcza a umowa zlecenie (od 1 stycznia 2016 roku)

Przedsiębiorca podlega z tytułu działalności gospodarczej tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu jeśli przychód z umowy zlecenia/umów osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia (1850 zł). Przedsiębiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z obu tytułów jeżeli przychód z umowy zlecenia/umów nie osiągnie kwoty minimalnego wynagrodzenia (1850 zł).

• Działalność gospodarcza a prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

Od 1.01.2008r. przedsiębiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jeżeli ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

• Działalność gospodarcza a prawo do emerytury

Przedsiębiorca obowiązkowo podlega z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu jeżeli ma prawo do emerytury – nie ma znaczenia, czy jest to emerytura z polskiego czy zagranicznego systemu ubezpieczenia.

• Działalność gospodarcza a pobieranie zasiłku macierzyńskiego

Od 1.09.2009r. przedsiębiorca obowiązkowo podlega z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu jeżeli pobiera zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

• Działalność gospodarcza a urlop wychowawczy

Przedsiębiorca z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jeżeli pracodawca udzielił urlopu wychowawczego. Ubezpieczony ma obowiązek poinformowania pracodawcy, który udzielił mu urlopu wychowawczego o posiadaniu innego tytułu do ubezpieczeń.


3. OBOWIĄZKI PŁATNIKA SKŁADEK

Terminy:

• do 10. dnia następnego miesiąca - jeżeli przedsiębiorca opłaca składki wyłącznie za siebie
• do 15. dnia następnego miesiąca - w pozostałych przypadkach (np. w przypadku opłacania składek za siebie oraz osobę współpracującą lub za pracowników/zleceniobiorców).

Należności z tytułu składek opłaca się w formie bezgotówkowej lub – jako mikroprzedsiębiorca – w formie przekazu pocztowego. W obrocie bezgotówkowym za termin dokonania zapłaty składek uważa się dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika składek.

Dokumenty rozliczeniowe: po zakończonym miesiącu płatnik ma obowiązek przekazać do ZUS dokumenty rozliczeniowe:

• deklarację rozliczeniową ZUS DRA,
• imienne raporty rozliczeniowe ZUS RCA/RZA/RSA

Rozliczając składki za więcej niż 5 osób należy przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe w formie elektronicznej za pośrednictwem programu Płatnik lub Płatnik (szczegółowe informacje na temat programu znaleźć można na stronie www.pue.zus.pl/platnik).

UWAGA! Osoby  prowadzące  pozarolniczą  działalność,  opłacające  składki  wyłącznie  za siebie  lub  osoby  z  nimi  współpracujące,  są  zwolnione z  obowiązku  składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne – kwotę w wysokości najniższych podstaw wymiaru składek i nie  nastąpiła  żadna  zmiana  w stosunku  do  miesiąca  poprzedniego.