Wykład i prezentacja Eugeniusza Gronostaja: Cyfrowe metody badania historii Jeleniej Góry na przykładzie cyfrowego modelu miasta Jelenia Góra z początków XVIII w.

Eugeniusz Gronostaj

Pedagog – wykładowca w Karkonoskiej Państwowej Szkole Wyższej. Regionalista i kartograf z zamiłowania, nieustannie badający przeszłość Jeleniej Góry, zarówno od strony starych dokumentów jak i wskazanych przez nie śladów w terenie.

Cyfrowy model miasta Jelenia Góra (ok. 1730 r.)

      Początki miasta Jelenia Góra sięgają XIII w. To wtedy, oprócz zmiany sytuacji prawnej dla mieszkańców, nastąpiły także przeobrażenia przestrzenne, które  obejmowały; wytyczenie rynku, miejsc targowych, sieci ulic i działek mieszczańskich oraz przebiegu fortyfikacji. Centralną częścią tak lokowanego miasta stał się prostokątny plac rynkowy z urządzeniami handlowymi, wokół którego wytyczono bloki zabudowy, które z kolei podzielono na parcele (działki) pod zabudowę. Urządzeniami handlowymi były: od południowego wschodu ławy chlebowe, następnie jatki mięsne, ławy rzemieślnicze nadbudowane w późniejszym okresie domami budniczymi oraz garkuchnia. Po stronie północno-zachodniej znajdowały się; winiarnia, waga oraz postrzygalnia sukna. Oba bloki zabudowy śródrynkowej rozdzielała wąska ulica, stanowiąca krótszą oś rynku.
      Tak powstałe miasto w całości otoczono fortyfikacjami drewniano-ziemnymi, wykopano fosy i założono bramy. Osadnicy, którzy przybywali do miasta, samodzielnie zbudowali domy z drewna i gliny, a na tyłach domów zabudowań gospodarczych, stajni, wozowni, drewutni i wszelkiego rodzaju magazynów (także studnie i w ich sąsiedztwie niestety kloaki). Zbudowane domy nie były początkowo wygodne. W większości były zbudowane z drewna. Wyjątkiem były domy piętrowe, w których zazwyczaj parter był przeznaczony na sklepy, warsztaty, kantory i magazyny.
      Drugim ważnym placem w mieście był plac przeznaczony na kościół parafialny (kościół Św. Erazma i Pankracego) z cmentarzem przykościelnym, usytuowany w  narożu rynku
       Ten charakterystyczny układ przestrzenny dawnego miasta został zachowany do dnia dzisiejszego, co możemy zobaczyć oglądając Jelenią Górę z góry. Patrząc z góry zobaczymy, że ulice odchodzą od rynku w regularnych odstępach i krzyżują się pod kątem prostym, tworząc duże parcele. Te dzielone były na prostokątne parcele budowlane, przy czym krótszy bok prostokąta był częścią frontową od ulicy lub rynku.
       W czasie prezentacji, przedstawiony będzie cyfrowy model miasta Jelenia Góra w okresie jej intensywnego rozwoju (początek XVIII w.), kiedy w miejscu zabudowy drewnianej pojawiły się zdobione kamienice, a wokół miasta jeleniogórscy kupcy zbudowali piękne ogrody, a nad rzekami Kamienna i Bóbr znajdowało się 19 bielarń, w których produkowano z lnu delikatne tkaniny, tzw. woale. Cyfrowe zwiedzanie Jeleniej Góry połączone będzie z przedstawieniem historii jej obiektów tj. fortyfikacji, rynku z ratuszem, kościołów, wybrane obiekty przemysłowe (bielarnie, młyny), ogrody.